Ο θάνατος στα παιδικά παραμύθια ή τα κινούμενα σχέδια δεν λείπει. Ωστόσο προσεγγίζεται με έναν πολύ ιδιαίτερο τρόπο: πολύ συχνά οι “ήρωες” που πεθαίνουν ξαναγεννιούνται και μάλιστα σύντομα ή με αστείο τρόπο. Όμως η πραγματική ζωή δεν είναι έτσι.
Οι περισσότεροι γονείς έχουν μεγάλη δυσκολία να μιλήσουν στα παιδιά τους για το θάνατο και την απώλεια, ειδικά όταν αυτά είναι μικρής ηλικίας, π.χ. 3,4 ή 5 ετών. Συχνά μάλιστα λένε κάποιο ψέμα για να καλύψουν το θάνατο ενός αγαπημένου κατοικιδίου ή ενός αγαπημένου προσώπου του παιδιού.
Όμως, η εξοικείωση των παιδιών με το θάνατο και την απώλεια είναι κάτι πολύ σημαντικό για την ψυχική τους υγεία και τη μετέπειτα ζωή τους.
Όπως εξηγεί η δρ. Τάνια Αναγνωστοπούλου, κλινική ψυχολόγος στο Ινστιτούτο Ψυχολογίας και Υγείας, μιλώντας στο ΑΠΕ, «συνήθως τα ίδια τα παιδιά μιλάνε για τον θάνατο, ήδη από την ηλικία των 3-5 ετών. Εμείς θα πρέπει να τους δώσουμε σαφείς πληροφορίες, συνήθως με αφορμή κάποιο νεκρό ζώο, ένα έντομο, μία πεταλούδα, όπου εξηγούμε ότι δεν κινείται και ότι δεν πρόκειται να επιστρέψει. Υπάρχουν εκπαιδευτικές δραστηριότητες για την ευαισθητοποίηση των παιδιών σε ζητήματα απώλειας και πένθους, ασκήσεις ειδικές, ώστε να βοηθήσουμε τα παιδιά να καταλάβουν τι χρειάζονται όταν νιώθουν άσχημα, να εκφράσουν τα συναισθήματά τους, να τα υποστηρίξουμε στο πώς αποχαιρετούμε ένα πρόσωπο ή ένα ζωάκι και όλα τα παιδιά να καταλάβουν πώς μπορούν να επικοινωνούν τη συμπόνοια και συμπάθεια».
«Το παιδί χρειάζεται να μιλήσει, να εκφραστεί. Ό,τι μένει χωρίς να συζητηθεί, στην ενήλικη ζωή δημιουργεί πάρα πολλά συμπτώματα. Όταν κουκουλώνουμε το πένθος και λέμε πχ το παιδί στο σχολείο πάει καλά, πρέπει να γνωρίζουμε ότι μέσα του το παιδί δεν νιώθει καλά», εξηγεί.
Πολύ συχνά όταν η απώλεια είναι ανθρώπινη και στο κοντινό οικογενειακό περιβάλλον, τα παιδιά έχουν δυσκολία να μιλήσουν στους οικείους τους.
«Εκεί, το σχολείο είναι καταφύγιο για το παιδί, εκεί νιώθει ανακούφιση και ασφάλεια, επειδή υπάρχει μία ρουτίνα γνώριμη. Ο εκπαιδευτικός οφείλει να το πλησιάσει, να του πει “γνωρίζω ότι συνέβη κάτι πολύ δύσκολο στην οικογένειά σου και είμαι εδώ για ό,τι χρειάζεσαι”. Το παιδί να νιώσει ότι υπάρχει άνθρωπος για να μιλήσει. Και από εκεί και πέρα να του δώσει το χώρο να το κάνει, όποτε είναι έτοιμο», αναφέρει η κ. Αντωνοπούλου, υπογραμμίζοντας τη σημασία της επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών, ώστε να μη φοβούνται να μιλάνε γι’ αυτά τα θέματα στα νήπια, να μη φοβούνται ότι μπορεί να πληγώσουν κάποιο παιδί και να μπορούν να διαχειριστούν τις πιο δύσκολες καταστάσεις.
Ιδιαίτερη σημασία έχει μια τέτοια συζήτηση με το παιδί όταν επίκειται κάποια απώλεια, σε περίπτωση μιας βαρειάς ή ανίατης ασθένειας πχ.
Τι πρέπει να αποφεύγουν γονείς και εκπαιδευτικοί
Στην προσπάθεια να μιλήσει κανείς σε ένα μικρό παιδί για το πένθος και την απώλεια, όσο πιο απλά γίνεται, υπάρχει κίνδυνος για λάθη και εκφράσεις που δεν θα το βοηθήσουν. «Δεν βοηθάμε τα παιδιά, όταν προσπαθούμε να υποβαθμίσουμε το γεγονός της απώλειας, όταν του λέμε ότι “εντάξει είσαι, έχεις τόσους πολλούς ανθρώπους δίπλα σου που σ’ αγαπούν”. Δεν πρέπει, επίσης, να λέμε «τώρα είσαι μεγάλο παιδί και πρέπει να στηρίξεις τους άλλους στην οικογένεια». Το παιδί πρέπει να παραμείνει παιδί» εξηγεί η ψυχολόγος.