Μόλις γίνατε γονείς και οι σκέψεις σας περιστρέφονται γύρω από το νέο μέλος της οικογένειας. Πρώτο σας μέλημα είναι να κάνετε ό,τι είναι δυνατό, ώστε να το μωρό σας να είναι ασφαλές τώρα και στο μέλλον. Είναι τα βλαστοκύτταρα ένα είδος «ασφαλιστήριου συμβολαίου», που θα προστατέψουν το παιδί σας;
Τι είναι τα βλαστοκύτταρα;
Τα βλαστοκύτταρα είναι ένα είδος ανώριμων κυττάρων, τα οποία έχουν τη δυνατότητα να αναπαραχθούν, ώστε να αυξηθεί ο πληθυσμός τους.
Επίσης είναι πολυδύναμα κύτταρα. Έχουν δηλαδή τη δυνατότητα να αλλάξουν και να μεταμορφωθούν από ανώριμα κύτταρα σε κύτταρα, που έχουν κάποια εξειδίκευση. Έτσι δύνανται – θεωρητικά – να μεταμορφωθούν σε οποιοδήποτε εξειδικευμένο κύτταρο του σώματος.
Τα βλαστοκύτταρα έχουν και τη ιδιότητα να ανανεώνουν τους ιστούς, μέσα στους οποίους εντοπίζονται. Παράλληλα φαίνεται, πως με τον πολλαπλασιασμό τους ίσως να βοηθούν και την «επιδιόρθωση» των ιστών, αν αυτοί υποστούν κάποια βλάβη.
Που βρίσκονται τα βλαστοκύτταρα;
Τα βλαστοκύτταρα εντοπίζονται σε διάφορους ιστούς του σώματος καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής μας. Πρακτικά όλοι οι ιστοί του σώματός μας περιέχουν βλαστοκύτταρα, αλλά ο βαθμός που τα κύτταρα αυτά συμμετέχουν στην ανανέωση ή επιδιόρθωση των ιστών διαφέρει από ιστό σε ιστό.
Έτσι βλαστοκύτταρα εντοπίζονται τόσο στο μυελό των οστών, όπου παράγουν και τα κύτταρα του αίματος, όσο και στο δέρμα και στο έντερο, όπου και σχηματίζουν του αντίστοιχους ιστούς, ώστε τα όργανα αυτά να διατηρούνται υγιή. Αντίθετα τα βλαστοκύτταρα, που εντοπίζονται στο νευρικό ιστό, είναι τρόπον τινά λιγότερο «δραστήρια» και δεν συμμετέχουν στην ανανέωση των νευρικών κυττάρων, αλλά ούτε και στην αντικατάστασή τους σε περίπτωση ιστικής βλάβης.
Αλλάζουν τα βλαστοκύτταρα ανάλογα με την ηλικία του ανθρώπου;
Στην ερώτηση αυτή η απάντηση είναι καταφατική. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν τα βλαστοκύτταρα, που προέρχονται από το μυελό των οστών. Όσο περνάνε τα χρόνια, η ποιότητα των κυττάρων αυτών φθίνει. Έτσι σε μεγαλύτερους ανθρώπους τα κύτταρα αυτά είναι δυσκολότερο να εντοπιστούν αφενός, αλλά και όσα εντοπιστούν δεν αναπτύσσονται επαρκώς σε συνθήκες εργαστηρίου. Ιδανικά δείγματα βλαστοκυττάρων μυελού των οστών προέρχονται από δότες νεαρής ηλικίας (18 με 19 ετών).
Επιπροσθέτως, τα βλαστοκύτταρα, που προέρχονται από ενήλικα δεν είναι δυνατόν να διαφοροποιηθούν (να μετατραπούν δηλαδή) σε κύτταρα οποιουδήποτε ιστού, αλλά κατά βάση στα κύτταρα του ιστού, από τον οποίο τα ίδια προέρχονται.
Πού βρίσκονται τα βλαστοκύτταρα στον ομφάλιο λώρο;
Τα βλαστοκύτταρα αυτά εντοπίζονται τόσο στο αίμα, που ρέει στα αγγεία του λώρου, όσο και στη λεγόμενη γέλη του Wharton (Wharton’s gel). Πρόκειται για μια γέλη, που καλύπτει τα αγγεία, που διατρέχουν τον ομφάλιο λώρο. Αυτός είναι και ο λόγος, που συχνά, όταν γίνεται αποθήκευση βλαστοκυττάρων από τον ομφάλιο, ζητείται και τμήμα αυτού.
Τι πλεονεκτήματα έχουν τα βλαστοκύτταρα του ομφάλιου λώρου;
Στο αίμα και στους ιστούς του ομφάλιου λώρου εντοπίζουμε μεγάλες ποσότητες αιμοποιητικών βλαστοκυττάρων, βλαστοκυττάρων δηλαδή, από τα οποία προέρχονται τα κύτταρα του αίματος. Τα κύτταρα αυτά εντοπίζονται και στο μυελό των οστών. Εντούτοις, η συλλογή τους από τον ομφάλιο λώρο είναι απλή και ανώδυνη τόσο για τη μητέρα, όσο και για το νεογνό και λαμβάνει χώρα κατά τη διάρκεια του τοκετού. Αντίθετα, η συλλογή βλαστοκυττάρων από το μυελό των οστών είναι μεν μια σχετικά απλή επέμβαση, αλλά συνδέεται και μια – έστω σχετικά μικρή – ενόχληση.
Επίσης, η διαχείρισή των βλαστοκυττάρων του ομφάλιου λώρου στο εργαστήριο είναι απλούστερη και κατά κανόνα πιο επιτυχής.
Εξάλλου, αν χρειαστεί τα βλαστοκύτταρα αυτά να εμφυτευθούν στον ίδιο το δότη (αυτόλογη μεταμόσχευση) είναι αρκετά σπάνιο να απορριφθούν από τον οργανισμό του. Όμως η απόρριψη των κυττάρων αυτών είναι σπανιότερη ακόμα και αν εμφυτευθούν σε άλλο άτομο (ετερόλογη μεταμόσχευση). Συνεπώς – θεωρητικά – τα βλαστοκύτταρα του ομφαλίου ενός νεογνού θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν στη θεραπεία ενός αδελφού ή συγγενούς.
Τέλος, υπάρχουν στοιχεία, που καταδεικνύουν το ενδεχόμενο εντός των ιστών του ομφαλίου να είναι δυνατό να εντοπιστούν και βλαστοκύτταρα, τα οποία ενδέχεται να είναι εφικτό να διαφοροποιηθούν στο εργαστήριο και σε κύτταρα διαφορετικά από αυτά του αίματος, όπως για παράδειγμα σε νευρικά κύτταρα.
Πώς συλλέγονται τα βλαστοκύτταρα από τον ομφάλιο;
Τα βλαστοκύτταρα είναι δυνατόν να συλλεγούν από τον ομφάλιο τόσο στον κολπικό τοκετό, όσο και στην καισαρική τομή.
Πριν αποκολληθεί ο πλακούντας από τα τοιχώματα της μήτρας, ο ιατρός με μία σύριγγα συλλέγει αίμα από τα αγγεία του ομφαλίου, όπως περίπου παίρνουμε αίμα και από τις φλέβες των χεριών. Στη συνέχεια – αν έχει ζητηθεί από το ζευγάρι – κόβει και ένα τμήμα του ομφαλίου λώρου, το οποίο και αποστέλλεται μαζί με το αίμα στην τράπεζα φύλαξης των βλαστοκυττάρων.
Ποιες είναι οι ασθένειες, που θεραπεύονται με τα βλαστοκύτταρα του ομφάλιου λώρου;
Κατά βάση είναι ασθένειες του αίματος, όπως κάποιου είδους λευχαιμίες και λεμφώματα.
Είναι πάντοτε αποτελεσματική η θεραπεία με βλαστοκύτταρα, που προέρχονται από το ίδιο το άτομο;
Εξαρτάται από την ασθένεια, που θέλουμε να θεραπεύσουμε. Έτσι αν η ασθένεια έχει υπόβαθρο γενετικό, τότε, αν τα κύτταρα προέρχονται από το ίδιο άτομο, αφού θα έχουν το ίδιο γενετικό υλικό, δεν θα μπορούν να θεραπεύσουν αποτελεσματικά την ασθένεια.
Εκτός από τις ασθένειες του αίματος, υπάρχουν άλλες περιπτώσεις, στις οποίες τα βλαστοκύτταρα θα ήταν χρήσιμα;
Προς στιγμήν υπάρχουν διάφορες θεραπείες με βλαστοκύτταρα, που βρίσκονται όμως σε πειραματικό στάδιο και δεν έχουν ακόμα ενταχθεί στην κλινική πρακτική. Μεταξύ των προβλημάτων, που ελπίζουμε πως θα μπορέσουμε να θεραπεύσουμε στο μέλλον με τα βλαστοκύτταρα, είναι η εγκεφαλική πάρεση, ο αυτισμός, ο νεανικός διαβήτης, αλλά και τραυματικές βλάβες στη σπονδυλική στήλη, η καρδιακή ανεπάρκεια, η σκλήρυνση κατά πλάκας, το Alzheimer, το Parkinson και άλλες.
Δηλαδή η θεραπεία με βλαστοκύτταρα του ομφάλιου λώρου ενδέχεται να αποδειχθεί ένα είδος Πανάκειας;
Καμία θεραπεία, όσο ελπιδοφόρα και να φαίνεται, δεν είναι φρόνιμο να αντιμετωπίζεται ως Πανάκεια. Η θεραπεία με βλαστοκύτταρα για όλες τις ασθένειες, πλην αυτών του αίματος, που προαναφέραμε, βρίσκεται ακόμα σε πειραματικό στάδιο και η εφαρμογή τους στην εδραιωμένη κλινική πρακτική είναι ακόμα μάλλον μακριά.
Επίσης, η πηγή των βλαστοκυττάρων, που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί στο μέλλον, ενδέχεται να μην είναι ο ομφάλιος λώρος, αλλά άλλοι ιστοί του σώματος.
Τελικά να φυλάξω βλαστοκύτταρα του ομφάλιου λώρου ή όχι;
Αυτή είναι μια αυστηρά προσωπική απόφαση. Κανείς δεν μπορεί να σας δώσει απολύτως ξεκάθαρη απάντηση, ειδικά σε έναν κόσμο, που εξελίσσεται με καταιγιστικούς ρυθμούς και η επιστημονική έρευνα δεν παύει να μας καταπλήσσει. Επομένως, κάποιες από αυτές τις πειραματικές θεραπείες, που αφορούν τα βλαστοκύτταρα ομφάλιου λώρου, ίσως στο μέλλον να αποδειχθούν σωτήριες.
Ιδιωτική ή Δημόσια τράπεζα βλαστοκυττάρων;
Και αυτό αποτελεί προσωπική επιλογή. Αν τα βλαστοκύτταρα φυλαχθούν σε ιδιωτική τράπεζα, τότε μπορούν να χρησιμοποιηθούν, αν το ίδιο το μωρό νοσήσει στο μέλλον.
Η φύλαξη βλαστοκυττάρων στη Δημόσια Τράπεζα είναι ένα είδος δωρεάς, όπως η αιμοδοσία. Σε καμία περίπτωση δεν σημαίνει, πως αν χρειαστεί το παιδί στο μέλλον βλαστοκύτταρα, η τράπεζα δεν θα του βρει, αλλά κανείς δεν μπορεί να το εγγυηθεί με απόλυτο τρόπο.
Δείτε ΕΔΩ πότε είναι η πιθανή ημερομηνία τοκετού σας!
Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
www.eleftheia.gr
email: care@eleftheia.gr